Bayezid Camii'nin kıblesi nasıl bulundu?
Sultan İkinci Bayezid tarafından yaptırılan cami hakkında Evliya Çelebi'nin Seyahatname sindeki ilginç hikaye...
Sultan camileri anlamına gelen selâtîn camilerinden olan Bayezid Camii, Fatih Külliyesi'nden sonra İstanbul’daki ikinci büyük külliye olarak Sultan İkinci Bayezid tarafından Mimar Yakup Şah'a 1500 - 1505 tarihleri arasında yaptırılmıştır. Cami başlarken ve biterken birçok keramet ve keşifler görülmüştür. Bu cami, Resulüllah Efendimiz'in camiidir ve kıblesi en doğru cami budur. Asırlardır nice Müslüman'ın namazlarını eda ettiği ve ibretle seyrettiği bu camiyi Evliya Çelebi hikâyeleri ile beraber bize anlatıyor. İşte Evliya Çelebi'nin anlattığı Bayezid Camii ve hikâyesi:
"İstanbul sur içinde Eski Saray yakınında inşa edilen bu kıymetli caminin yapımına 1500'de başlanıp 1505'te tamamlandı. Cami-i şerifin özellikleri Sultan Bayezid'in babası İstanbul'un Fatihi, Sultan Mehmed Han Gazi'nin adıyla söylenen Fatih Camii'ne çok benzer. Yalnız bu caminin iki düzgün minaresi birer şerefeli olup, camiye bitişik değil dir. Camiye bitişik sağ ve sol tarafında, misafirler için iki aded tavhane (tabhane, darülaceze, acizler yurdu) yapılmış, minareler onlara bitişiktir. Sonra bu tavhaneler camiye ilave edilerek cami, iki taraftan da genişletilmiş; eni boyundan uzun olmuştur."
İkinci Bâyezid Han Camii'nin Şekli
"Bâyezid Camii'nin, dört sütun üzerinde göğe uzanan, yüksek ve yuvarlak bir kubbesi vardır. Kıble tarafında mihrabın üzerinde ve kıble kapısı üzerindeki yarım kubbeler de büyük kubbeye ilâve olunmuştur. Caminin sağında ve solunda iki mermer sütun vardır ki, bunların benzerleri ancak Mısır'daki Sultan Kalavun Camii'nde bulunur. Bu sütunlar üzerinde iki tabaka halinde eşsiz güzellikteki kandiller camiye ayrı bir güzellik verir. Caminin sağ tarafında padişahların cuma namazını eda edecekleri çok güzel bir makam vardır ki, görülmeye değer bir yerdir. Sonra Sultan İbrahim bu makamın üç tarafında altın yaldızlı kafesler inşa etti ve bu mekân cennetten bir köşe halini aldı. Amma mihrap, minber ve müezzin mahfeli ham mermerden sade ve güzel bir şekilde yapılmıştır. Mihrab üzerindeki âyet-i kerimeyi Hattat Şeyh Hamdullah Efendi yazmıştır."
"Caminin beş kapısı vardır. İç avlunun dört tarafında, revakların üzerine birçok kubbe yapılmıştır. Avlunun ortasında cemaatin abdest alması için büyük bir havuz yapılmıştır ki, Bağdad Fatihi Sultan Dördüncü Murad tarafından sekiz mermer sütun üzerine bir kubbe ilave olunmuştur."
Kıblesi En Doğru Cami
"Cami-i şerifin yapımına başlandığında mimarbaşı, kıblenin tâyininde zorlanınca 'Padişahım, mihrabı ne şekilde yerleştirelim?' diye sorar, Sultan Bâyezid-i Veli de mimara hitaben 'Ayağımın üzerine bas.' der. Mimarbaşı, Sultan Bayezid'in ayağına basınca hemen Kâbe-i Şerifi görür ve Bayezid Han'ın ayağına kapanır ve sonra mihrabın yapımına başlar.
"Sultan Bayezid-i Veli, mihrabda iki rekât hâcet namazı kılıp hayır ile tamamlanması için dua eder. Cami tamamlandıktan sonra ilk Cuma namazı için toplanan yüz binlerce cemaate Sultan Bayezid-i Veli şöyle buyurdular: 'Her kim sahib-i tertip (kazaya hiç namazı kalmadıysa) ise imamlık yapsın'.
Kalabalık cemaat içinde sahib-i tertip kimse bulunmayınca Sultan Bayezid Han kendileri imamlık yaparlar."
"Gayet ruhaniyetli bir camidir. Çarşı-pazar içinde olduğundan, gece gündüz binlerce cemaati olur. Defalarca vaki olmuştur ki sıkışıklık ve izdihamdan bir cemaat ikindi namazını kılıp selâm verdikten sonra, diğer bir cemaat de kamete başlayıp ilk cemaatin Ayetü'l-kürsi okuması na mani oluyordu. Şadırvanın muslukları gece gündüz kapanmayıp devamlı şekilde abdest alınır."
"Caminin mihrabı pencereleri önünde cennet gibi enva-ı çeşit meyve ağaçlarıyla dopdolu geniş bir bahçesi vardır ki Sultan Bayezid'in beyaz mermerden yapılmış has kurşun ile örtülü nurlu türbesi bu bahçededir."
"Caminin iç avlusunun dışındaki binlik bahçenin üç tarafında esnaf ve ticaret yapanlar için dükkânlar inşa edilmiştir. Ayrıca bir mutfak ve bir ziyafet yeri ve bir misafirhane vardır. Aynca çocuklar için sıbvan mektebi ve medresesi vardır. Bu dış avlunun etrafi da ağaçlarla süslüdür. Çoğu dut ağaçlarıdır. Bu ağaçların gölgelerinde, binlerce kişi gölgelenir ve çeşitli alışverişler yaparlar. Dış avlunun etrafında çeşitli dükkânlarla süslü büyük bir meydan vardır ki, 'Sultan Bayezid Meydanı' derler. Meydanın bir tarafında da Bayezid Han'ın yetmiş büyük kubbeli medresesi vardır."
"Bayezid Camii'nin idarecisi şeyhülislâmlardır. Bu bakımdan medresenin dersiâmı şeyhülislâmlardır.
Haftada bir defa ders verirler. Talebelerine her ay et, yakacak ve diğer ihtiyaçları için para verirler. Zira caminin vakıf geliri çoktur. İki bin kırk vazifelisi vardır. Bütün muvakkitlerin maaşı, vakfedenlere göre artar. Zira İslam memleketlerinde ne kadar gemici ve denizci varsa, hepsi Sultan Bayezid’in muvakkitlerine (vakitleri, özellikle namaz vakitlerini tayin eden kişiler) muhtaçtır. Çünkü cami-i şerifin kıblesi keşf i keramet ile doğru olarak tayin olduğundan, bütün reislerin pusulaları ve saatleri camiin mihrabında düzeltildiğinden muvakkite muhtaçtır. Ve yabancı ülkelerde, gök ilmi bilen kimseler, vakitlerini ve pusulalarını Bâyezid camiinde ayar ederler. Dünyaca meşhur doğru bir mihrâbdır. Bu mihrabdan başka Sultan Bâyezid, fethettiği ülkelerde toplam altmış minber ve mihrabı olan eser yaptırmıştır. Emir Buhâri Tekkesi ve Camii ile Galatasaray Camii de onun eserleridir."
