Kanser tehlikesi: Colgate’in “Colgate Total” isimli diş macununda bulunan “triklosan” kanser edici mi?

Dünyanın önde gelen diş macunu üreticilerinden Colgate’ in “Colgate Total” isimli diş macununda bulunan “triklosan” isimli kimyasalın kansere ve hormon bozukluklarına sebep olduğu iddia ediliyor.

Sayısız kozmetik ve temizlik ürününde “mikrop üremesini önleyici” olarak kullanılan triklosanın insan ve çevre sağlığına zararları ve bu kimyasalın kullanılmaması gerektiği hakkında pek çok yazı yazdım.

“Antibakteriyel sabunlar ana rahmindeki bebeği etkiliyor” başlıklı yazımda da triklosanın ana rahmindeki bebeği etkileyerek çeşitli gelişim ve üreme problemlerine yol açabileceğini dile getirmiştim.

Bloomberg’de yayınlanan haberde, tıbbi fetva kurumu FDA’nın, tüm dünyada milyonlarca insan tarafından kullanılan diş macunlarında bulunan “triklosan” isimli kimyasala büyük ölçüde üretici firma tarafından sunulan ve güvenilir olmayan verilere dayanarak ruhsat verdiği ileri sürülüyor.

Bilgiler saklandı

“Colgate” tarafından ruhsat almak için FDA’ ya sunulan ve triklosanla ilgili toksikolojik araştırmaları özetleyen 35 sayfalık bilgiler yakın zamanlara kadar bilim dünyasına açık değildi.

FDA, bir dava üzerine Bilgiye Erişim Özgürlüğü Kanunu’na (Freedom of Information Act) göre bu sene başında bu verileri açıklamak zorunda kaldı ve Bloomberg News’in talebi üzerine de bunları kendi web sayfasında yayınladı.

Bu sayfalar, FDA’nın triklosanın etkinlik ve emniyetine “şirket tarafından desteklenen araştırmalara” dayanarak karar verdiğini, triklosanın kanser riskini artırabileceği endişesi duyduğunu ama Colgate’in bu riskin sadece yüksek dozlarda görülebileceğini bildirdiğini gösteriyor.

Yeni açıklanan bu araştırmalar içinde, fare ve kobaylarda “fetal kemik malformasyonlarını” gösterenler de bulunuyor ama Colgate bunları triklosanla ilişkilendirmiyor.

Bu sayfaları Bloomberg News’in talebi üzerine inceleyen üç bilim adamı ise bu malformasyonların, bugünün bilimsel yaklaşımıyla triklosanın endokrin sistemi bozduğunun bir işareti olabileceği görüşünü savunuyor.

Colgate’in itirazı var

Colgate sözcüleri ise yanlış bir şey yapmadıklarını, 35 sayfalık raporun triklosanın zararlı olduğunu ispat etmediğini, bunu yayınlayıp yayınlamamanın tamamen FDA’ya ait bir karar olduğunu ileri sürüyor.

Total isimli diş macununun etkinlik ve emniyetinin 19 bin kişi üzerinde yapılan 80’den fazla klinik araştırma ile desteklendiğini, her sene yeni bilgi ve emniyetle alakalı verileri FDA’ya gönderdiklerini bildiriyor.

DiPiazza “Colgate Total’ in USA’ da neredeyse 18 seneden beri piyasada olduğunu, yan etki raporlarında triklosanın emniyetiyle ilgili hiçbir uyarı olmadığını” söylüyor:

“Cochrane Ağız Sağlığı Grubu’nun 2013’ de yayınlanan değerlendirmesinde de Colgate Total’in zararlı etkilerine dair bir veri bulunmadı. Diş plakları ve diş eti iltihabını önlediği için Total’ in sağlığa önemli faydaları var”.

1990-2012 arasında yayınlanan 30’dan fazla araştırmayı değerlendiren Cochrane Grubu’nun analizinde, Total’ in diş eti kanamaları ve enflamasyonu önlemede diğer macunlardan daha etkili olduğunu gösteren delillerin orta derecede olduğu sonucuna varılıyor.

Ayrıca, bu çalışmaların triklosanın uzun vadedeki etkileri ortaya koymak için yeterli olmadığı da vurgulanıyor.

Gelelim neticeye

Colgate şirketi, triklosanı “değişen tüketici tercihleri” gerekçesiyle 2011’de ürettiği sabunlardan çıkardı ama bunun diş macunu gibi ağıza alınan ve yutulma ihtimali yüksek olan bir üründe bulunması akıl ve mantığa aykırıdır.

Triklosandan uzak durmak için hayvan ve laboratuvar çalışmalarından çıkan sonuçlar bence yeterli.

Bir kimyasalı yasaklamak için mutlaka insanlarda kanser veya hormon bozukluğu yaptığının ispatlanmasını beklemek doğru değil, hayati hiçbir önemi olmayan bir madde için “şüphe” de yeterlidir.

Triklosan hakkındaki “şüpheler” haddinden fazladır, bu madde diş macunu başta olmak üzere tüm temizlik ürünleri ve kozmetiklerde yasaklanmalıdır.

KAYNAKLAR

- Bloomberg

- Dailymail

- Bidnesetc

Her eve lâzım bilgiler

1970’ lerden bu yana antibakteriyel sabunlarda kullanılan triklosan, bakteri, mantar ve küflerin üremesini durduran veya yavaşlatan bir antimikrobiyal kimyasaldır.

Triklosan daha sonraki senelerde sabunlardan başka deterjan, deodorant, losyon, krem, diş macunu ve ağız çalkalama sıvılarında da kullanılmaya başlandı.

Bugün üzerinde “antibakteriyel” ibaresi bulunan ürünlerin büyük çoğunluğunda triklosan veya benzeri bir kimyasal var.

Triklosanın riskleri

CDC’ ye göre, triklosan kullanmanın riskleri tam olarak bilinmiyor.

FDA’ nın da, ta 1974’ de araştıracağını bildirmiş olmasına rağmen triklosanın etki ve emniyetiyle ilgili kapsamlı kararı yok.

FDA şimdi de 2016’ da triklosanla ilgili nihai kararını açıklayacağını söylüyor.

Tüketicilerin triklosanın güvenirliliği ile ilgili endişelerini ve çevreye etkilerini; bu kimyasalın su ve sabunla yapılan el temizliğine bir üstünlüklerinin olmadığını dikkate alan birçok üretici ise artık sabunlarında triklosan kullanmıyor.

Farelerde ve hücreler üzerinde laboratuarda yapılan bir çalışma triklosanın meme kanserini teşvik edebileceğini, bir başkası ise ana rahminde triklosana maruz kalan fare fetüslerinde nörolojik hasarlar gelişebileceğini gösteriyor.

Elbette kimyasalların hayvanları insanlardan farklı etkilemesi mümkün ve bu deneylerde çok yüksek miktarlar kullanılıyor ama hayvan deneylerinde bu tür sonuçlar elde edildiğinde bunun insanlar tarafından kullanılmasına izin verilmeden önce daha ileri incelemelerin yapılması gerekiyor.

Sabundaki triklosanın nihayetinde çevreye karışarak su eko-sistemlerinde alg ve yaban hayatını bozmasının mümkün olduğu da biliniyor.

Mesela, Kanadalı araştırmacılar, triklosanın boğa kurbağalarında gelişim sorunları yarattığını gösterdiler.

Çevre Koruma Ajansı da, triklosanın suda yaşayan organizmalar için yarattığı tehlikeye dikkat çekiyor.

Triklosanın diğer zararlı etkileri:

BİR: Suda bulunan klorla etkileşime girerek kanserojen olan kloroform ve dioksine dönüşebiliyor.

İKİ: Antibiyotiklere dirençli bakterilerin gelişimine yol açabiliyor.

ÜÇ: Tiroit ve seks hormonlarını etkiliyor.

DÖRT: Bağışıklığı ve beyinde hücre sinyallerini bozuyor.

BEŞ: Egzama gibi alerjik hastalıklara sebep olabiliyor.

ALTI: İskelet ve kalp kasının fonksiyonlarını bozuyor.

Peki, faydası ne?

Şirket, triklosanın diş eti kanamaları, plak ve iltihabı azalttığını iddia ediyor ama diş macunlarındaki triklosanla yapılan çalışmaları değerlendiren bağımsız bir analizde bu azalmanın “klinik olarak önemsiz veya cüzi ehemmiyette olduğu” sonucuna varılıyor.

| Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta