ABD, Osmanlı Devleti ile ticaret anlaşması yapabilmek için 45 yıl uğraşmıştı
 |
| ABD, Osmanlı Devleti ile ticaret anlaşması yapabilmek için 45 yıl uğraşmıştı |
Türkiye'nin ABD ile ticaret hacmi, 6,5 milyar doları bulurken, 174 yıl önce Osmanlı Devleti'nin ABD'ye ihracatı 400 bin dolar idi. İlk ticari ilişkilerin 1785'te başladığı ABD, Osmanlı Devleti ile ticaret anlaşması imzalayabilmek için 45 yıl uğraşmıştı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ali İhsan Gencer, 14. Türk Tarih Kongresi'nde sunduğu bildiride, Türk-Amerikan ticaret ilişkileri ve silah ticareti konularında ilginç bilgiler verdi.
Amerikan senatosunun Osmanlı Devleti ile anlaşma yapmak için büyük çaba gösterdiğini belirten Prof. Dr. Gencer, bu konuda görevlendirilen heyetler içinde Benjamin Franklin'in de bul unduğunu kaydetti. Prof. Dr. Gencer, 1802 yılında ABD'nin İzmir'e bir konsolos tayin ettiğini, konsolosun iki yıl kaldıktan sonra Osmanlı Devleti'nin konsolosluğunu tasdik etmemesi nedeniyle ülkesine geri dönmek zorunda kaldığını söyledi. (...)
Prof. Dr. Gencer, ABD'nin Osmanlı ile ticaret anlaşması imzalayabilmek için 45 yıl uğraştığını, sonuçta iki ülke arasındaki ilk resmi anlaşmanın 1830 yılında “Türk Amerikan Dostluk, Ticaret ve Seyr-i Sefain Anlaşması" adıyla imzalandığını söyledi. II. Mahmut'un, Amerika'nın dünyada rüştünü ispatlamış harp gemilerinin teknolojisinin Osmanlı Devleti'ne aktarılması şartıyla bu anlaşmaya razı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Gencer, II.Mahmut'un bu isteğinin anlaşmaya “gizli madde" olarak konulduğunu söyledi.
Prof. Dr. Gencer, Amerikan senatosunun ticaretle ilgili maddeleri kabul ederken, gizli maddeyi anlaşmadan çıkardığını, bunu duyan II. Mahmut'un ise ABD elçisini huzurundan kovduğunu anlattı. Prof. Dr. Gencer, bu olaydan kısa bir süre sonra Sarayburnu'na gelen bir ABD savaş gemisinin "içindeki gemi yapım malzemeleri ile satışa çıkarıldığının" duyurulduğunu, Osmanlı Devletinin de bu gemiyi hibe sayılabilecek bir bedelle satın almasıyla "gizli maddede öngörülen hususların, ABD tarafından "gayrı resmi" olarak yerine getirildiğini söyledi. Ticaret anlaşmasının imzalanmasından sonra Osmanlı'nın ABD'den büyük partiler halinde "Henri Martini" tipi tüfek satın aldığını anlatan Prof. Dr. Gencer, Osmanlı Devleti'nin Plevne Savaşı'nda da ABD'den aldığı winchester adlı tüfek sayesinde büyük başarı kazandığını söyledi. Prof. Dr. Gencer, ABD'de üretilen beş seri atışlı bu silahın o tarihlerde Avrupa'da bilinmediğini kaydederek, Osmanlı Devleti'nin tarihe geçen Plevne Savaşı'nda Ruslara bu tüfeklerle kan kusturduğunu söyledi.
Yeni Şafak
6 Ekim 2002
